ބަދަލުވާ ޙަޔާތް (އެގާރަވަނަ ބައި): ހިތް ރައްކާތެރިކުރުން

ހިތަށް އަޅާލުމާއިމެދު އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ދައްކައިފީމުއެވެ. ހިތަށް އަޅާލުމަކީ ހަށިގަނޑަށް އަޅާލުމާއި ދާދި އެއްގޮތް ކަމެކެވެ. ހަށިގަނޑުގައި ދިރުން ބެހެއްޓުމަށް އޮކްސިޖަން ބޭނުންވެއެވެ. ހިތަށް އަޅާލުމަށް ‘ކާނާ’ ބޭނުންވެއެވެ. ހިތަށް މި ‘ކާނާ’ ދޭނެ ގޮތާއިމެދު އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ދައްކައިފީމުއެވެ. އެ ކާނާއަކީ ﷲ ހަނދުމަކުރުމެވެ. ޒިކުރެވެ. ޒިކުރު ޗެލެންޖާއިމެދު އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ދެއްކީމުއެވެ. ޒިކުރު ޗެލެންޖުގައި ހިމެނެނީ ނަމާދާއި، ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ކިޔޭ ޒިކުރުތަކާއި، ޤުރުއާނެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތަކުގެ ބޭނުން ހިފުމަށް، ރަސޫލާ ﷺ ގެ ސީރަތާއި، އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަދީޘްތަކާއި ތަފްސީރުގެ ވެސް ބޭނުން ހިފުމެވެ.

މިއަދު އަޅުގަނޑު ވާހަކަ ދައްކާނީ ހިތް ރައްކާތެރިކުރުމާއި ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ހަށިގަނޑު ފަދައިން އަޅުގަނޑުމެން ހިތަށް ކާންދޭންޖެހެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ހަށިގަނޑު ރައްކާތެރިކުރަން ވެސް ޖެހެއެވެ.

މިސާލަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ފިނި އެހެންނޫނީ ވަރަށް ހޫނު ތަނަކަށްދާނަމަ، އެ ގަދަ ފިނިންނާއި ހޫނުގެ ނުބައި އަސަރުތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް އަޅުގަނޑުމެން ލާންޖެހޭ އެއްޗެހި ހުރެއެވެ. އެހެންކަމުން ހަށިގަނޑު ނޭދެވޭ ކަންތަކުން ރައްކާތެރިކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެން ފިޔަވަޅު އަޅަން ޖެހެއެވެ.

ހަމަ މިފަދައިން އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތްތައް ވެސް އަޅުގަނޑުމެން ރައްކާތެރިކުރަންޖެހެއެވެ.

މިސާލަކަށް މީހަކު ނޭވާ ލައި، އޮކްސިޖަން ހޯދައި، ޞިއްޙަތު ރަނގަޅު ކާނާ ކައި، މި ހުރިހާ ކަމަކާ އެކީ ވެސް ކޮންމެ ދުވަހަކު ހެނދުނުގެ ނާސްތާގައި ޒަހަރު ފޮދެއް ބޮމުން ގެންދެއެވެ. އެ ޞިއްޙަތު ރަނގަޅު ކާނާގެ ތެރެއިން ޒަހަރު ފޮދު ވެސް ބޮމުން ގެންދެއެވެ. އެމީހެއްގެ ޞިއްޙަތަށް ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެމީހަކު ލަސްލަހުން އަމިއްލަ މީހާ މަރާލަނީކަން ކޮންމެ މީހަކަށް ވެސް އެނގޭނެއެވެ.

އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތާއި ދޭތެރޭ ވެސް ބައެއްފަހަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކަންކުރެވެނީ މިފަދައިންނެވެ. މިސާލަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ނުހަނު ރަނގަޅަށް ﷲ ގެ ޒިކުރު ކުރަމުން ގެންދަމުއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ވަގުތުން ވަގުތަށް ނަމާދުވެސް ޤާއިމުކުރަމުން ދަމުއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ދުވަހުގެ ތެރެއިން ހަމަ އެއްވެސް ޒިކުރެއް ހަނދުމަ ނައްތާނުލަމުއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ޤުރުއާން ވެސް ކިޔަވަމުއެވެ. އެހެނަސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙަޔާތުގައި ކުރެވޭ ބައެއް ކަންތަކުން ހިތަށް ޒަހަރު އެޅެމުން ދެއެވެ.

ޒަހަރަށްވަނީ ކޮން ކަންތަކެއް ހެއްޔެވެ؟ ހިތުގެ އެކިއެކި ދޮރުތަކެއްވެއެވެ. އެ ދޮރުތަކަކީ ލޮލާއި، ކަންފަތާއި، ދުލެވެ. ބައެއް މީހުންނަށް ނޭނގޭ ކަމަކީ، އެމީހުން ހިތަށް ބޭނުންވާ ހުރިހާ ‘ކާނާ’ އެއް ދިނުމާއިއެކު ވެސް، ނަމާދުކޮށް ޒިކުރުކޮށް ހެދި ނަމަވެސް، މިސާލަކަށް އެމީހުން އެމީހުންގެ ބެލުން ތިރި ނުކުރެއެވެ. އެމީހުން ޙަރާމް އެއްޗެއްސާއި ދިމާލަށް ބަލަމުން ގެންދެއެވެ. މި ދުވަސްވަރުގައި ޙަރާމް އެއްޗެއްސަށް ނުބެލުމަށް ވެސް އެތައް މަސައްކަތެއް ކުރަން ޖެހެއެވެ. އެހެނީ ޙަރާމް މަންޒަރުތައް ހުރިހާ ދިމާލަކުން ފެނެއެވެ. ޕޯސްޓަރުތަކާއި، މީޑިއާއާއި، ޓީވީއާއި، މަޖައްލާތަކާއި ބައެއްފަހަރު ފިހާރަތަކުން ވެސްމެއެވެ.

މިއިން އެނގެނީ ހިތް ރައްކާތެރި ކުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެން މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭ ކަމެވެ. ތިބާ ހިތް ބޭނުންވާހާ ގޮތަކަށް ދޫކޮށްލައިފިނަމަ، ތިބާ ދާނީ ހިތަށް ޒަހަރު އަޅަމުންނެވެ. އެހެނީ ތިބާގެ ލޯ އެތައް ޙަރާމް މަންޒަރަކަށް ދޫކުރެވިފައިވާތީވެއެވެ. މިއިން ހިތުގެ ޙާލަތަށް އަސަރު ކުރެއެވެ.

އެހެންކަމުން ހިތުގެ ޞިއްޙަތަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެޅޭނެ އެންމެ ބޮޑު ސަލާމަތީ އެއްފިޔަވަޅަކީ ޙަރާމް އެއްޗެއްސަށް ބެލުމުން ލޯ ރައްކާތެރިކުރުމެވެ. ބެލުން ތިރިކުރުމުގެ ޙުކުމް އައިސްފައިވަނީ ހަމައެކަނި ޙަދީޘްގައެއް ނޫނެވެ. ޙަދީޘަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޝަރީޢަތުގެ ޙުކުމްތައް ނެގޭ މުހިއްމު އަސްލެއް ކަމަށްވިޔަސް، ޤުރުއާނުގައި ވެސް ﷲ އެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ބެލުން ތިރިކުރުމާއި ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ލޯ ރައްކާތެރިކުރުމާއި ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވާ ގޮތުން ބެލުން ތިރިކޮށްފިނަމަ ފަރުޖު ރައްކާތެރިވާނެއެވެ.

އެހެނީ މީހުން ބުނާ ފަދައިން ލޮލަކީ ހިތުގެ ކުޑަދޮރެވެ. ލޯ ރައްކާތެރި ނުކޮށްފިނަމަ ލޮލަކީ ހިތަށް ޒަހަރު އެޅޭ ދޮރަކަށް ވެދާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ތިބާ ބަލާ އެއްޗެއްސާއިމެދު ސަމާލުވާށެވެ. ތިބާ ބަލާ އެއްޗަކުން ތިބާގެ ހިތަށް އަސަރު ކުރާކަން ހަނދާނުގައި ބަހައްޓާށެވެ.

ހަމަ އެހެންމެ ތިބާ އަޑުއަހާ އެއްޗެހިވެސްމެއެވެ. ތިބާގެ ކަންފަތަށް ވަންނަ އަޑުތަކާއިމެދު ސަމާލުވާށެވެ. ތިބާ އަޑުއަހާ އެއްޗެހިން ވެސް ތިބާގެ ހިތަށް އަސަރު ކުރެއެވެ.

ތިބާގެ ދޫވެސްމެއެވެ. ތިބާ ދައްކާ ވާހަކަތަކުން ވެސް ތިބާގެ ހިތަށް އަސަރު ކުރެއެވެ.

އެހެންކަމުން ލޮލާއި، ކަންފަތާއި، ދުލާއި، ތިބާގެ މާޙައުލުވެސްމެއެވެ. މިސާލަކަށް އެމީހެއްގެ ހަށިގަނޑު ނުހަނު ރަނގަޅަށް ބަލަހައްޓައި، ޞިއްޙަތު ރަނގަޅު ކާނާ ކައި، ނޭވާލައި، ކަސްރަތުކޮށް، ނާސްތާގައި ޒަހަރުވެސް ނުބޮއި އުޅޭ މީހަކު، ކޮންމެ ދުވަހަކު ޗަކަސްގަނޑަކަށް ގޮސް ކުޅެ ހަދައެވެ. ޗަކަސްގަނޑުގެ ތެރޭ އޮށޯވެ އޮޅެމުންދެއެވެ.

މިސާލަކަށް ކުއްޖަކު ފެންވަރުވައި ނުހަނު ރީތި ކުރުމަށްފަހު އެކުއްޖާ ދުވެފައި ގޮސް ހިރަފުސްގަނޑުގެ ތެރެއަށް ފުންމައި ފުރޮޅިގެންފިނަމަ ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ހުރިހާ ހިރަފުހެއް ހުންނާނީ އެކުއްޖެއްގެ ގައިގައެވެ. އެކުއްޖާ ގޭގައި ކިތަންމެ ރަނގަޅަށް ކަންތައް ކޮށްފައިވިޔަސް އެކުއްޖާގެ މާޙައުލު ސަކަރާތެވެ. އެކުއްޖާގެ މާޙައުލު ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅެއް ނޫނެވެ. އެ މާޙައުލު ސާފެއް ނޫނެވެ.

ބައެއްފަހަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނޭނގޭ ކަމަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މާޙައުލު ވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅުވާން ޖެހޭނެ ކަމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ކިތަންމެ ޞިއްޙަތަށް ބަލައިގެން އުޅުނަސް އަޅުގަނޑުމެންގެ މާޙައުލުން ވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތުގެ ޙާލަތަށް އަސަރު ކުރެއެވެ.

ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވި ގޮތުގައި މީހަކު ވާނީ އެމީހެއްގެ އެންމެ ގާތް އެކުވެރިޔާގެ ދީނުގައެވެ.

ތިބާ ވެގެން ދާނީ ތިބާގެ އެންމެ ގާތްކޮށް ގެންގުޅޭ މީހުން ފަދައިންނެވެ.

ރަސޫލާ ﷺ ދެން ވެސް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ރަނގަޅު އެކުވެރިންގެ އެއްވުމަކީ ސެންޓު ފިހާރައަކަށް ވަނުން ފަދަ ކަމެކެވެ.

ތިޔައިގެ ތެރެއިން ސެންޓު ފިހާރައަކަށް ދިޔައީ ކޮން ބޭފުޅުންނެއްތޯއެވެ؟ ތިބާ އެ ފިހާރައަށް ވަދެފައި ނިކުންނާނީ ކޮންމެވެސް މީރުވަސް ދުވާ އެއްޗެއް ގަނެގެންނެވެ. އެހެންނޫނީ ތިބާ އެ ސެންޓުތައް ޓެސްޓުކޮށްފައިވުމުން ތިބާގެ ގައިގައި މީރުވަސް ދުވާނެއެވެ.

އެހެންކަމުން ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރައްވާފައި މިވަނީ ރަނގަޅު އެކުވެރިންގެ އެއްވުމަކީ ސެންޓު ފިހާރައަކަށް ވަނުން ފަދަ ކަމެއް ކަމަށެވެ.

އެހެނީ ތިބާ އެކީގައި ވަގުތު ހޭދަ ކުރާ މީހުންގެ ސަބަބުން ތިބާއަށް އަސަރު ކުރެއެވެ. ރަނގަޅު އެކުވެރިންނާއި އެކީ ވަގުތު ހޭދަ ކުރުމުން ތިބާ އެ އެކުވެރިން ފަދައިން ވެގެންދެއެވެ. އެހެން ނުވި ނަމަވެސް ތިބާއަށް އޭގެ ރަނގަޅު އަސަރު ކުރެއެވެ. ރަނގަޅު މީހުންގެ އެއްވުންތަކުގައި ވުމުންނެވެ.

ރަސޫލާ ﷺ ދެން ޙަދީޘް ކުރައްވާފައިވާ ގޮތުން ނުބައި އެކުވެރިންގެ އެއްވުމަކީ ކަނބުރު ގެއަކަށް ވަނުން ފަދަ ކަމެކެވެ.

ތިބާ ކަނބުރު ގެއަކަށް ވަދެއްޖެނަމަ ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ދެ ގޮތުން ކުރެ އެއްގޮތެއް ވެދާނެއެވެ. ތިބާގެ ގައިގެ ތަނެއް އަނދާފާނެއެވެ. އެހެނީ އެ ގޭގައި އަލިފާނުން ވަރަށް ގިނަ އެއްޗެހި ހޫނު ކުރެވެމުން ދެއެވެ. ތިބާ އެނދުމެއްނެތި އެގެއިން ނިކުތަސް، ތިބާގެ ގައިގައި ދުވާނީ ނުބައި ވަހެވެ. އެ ދުމާއި އެއްޗެހީގެ ވަސް ހުންނާނީ ތިބާގެ ހެދުމުގައި ހަރުލާފައެވެ.

ނުބައި އެކުވެރިން ގެންގުޅުމުން ވެސް ވާނީ މިކަހަލަ ގޮތެކެވެ. އެމީހުން ކުރާ ކަންތައް ތިމަންނަ ނުކުރަމޭ ތިބާ ބުންޏަސް ތިބާއަށް އޭގެ އަސަރު ކުރެއެވެ. ތިބާގެ އެކުވެރިންގެ ފަރާތުން ތިބާއަށް ކުރާ އަސަރަށް އަލިއަޅުވަން ޖެހޭ ވަރަށް ދުވަހަކުވެސް އަލިއަޅުވާ ނުލެވޭނެއެވެ.

އެހެންކަމުން ހިތް ރައްކާތެރި ކުރެވޭނެ އެއްގޮތަކީ ތިބާގެ އެކުވެރިންނާއިމެދު ތިބާ ސަމާލުވުމެވެ. ތިބާ އެކީގައި ވަގުތު ހޭދަ ކުރާ މީހުންނާއިމެދު ސަމާލުވުމެވެ. އެހެނީ ބައެއް މީހުންގެ އެއްވުންތަކަކީ ޒަހަރު ފަދަ އެއްވުންތަކެވެ. ބައެއް އެއްވުންތަކަކީ ވަރަށް ގެއްލުންދެނިވި އެއްވުންތަކެވެ.

އެންމެ ފަހު ކަމަކަށް، ހަށިގަނޑު ފަދައިން އަޅުގަނޑުމެން ހިތަށް ވެސް އޮކްސިޖަން ދީ، ކާންދީ، ރައްކާތެރިކޮށް އަދި ސާފުވެސް ކުރަންޖެހެއެވެ.

މި ދިޔަ އޮކްޓޯބަރ މަހު އަހަރެން ފެންވަރައިގެން ހުރުމުން މިއަދު އަހަރެން ފެންވަރާކަށް ނުޖެހޭނެއޭ އެކަކުވެސް ނުބުނާނެއެވެ. އެހެން ހަދައިފިނަމަ ވަރަށް ގިނަ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވާނެއެވެ. އެއްވެސް މީހަކު ތިބާއާއި އެކީގައި ހުންނަން ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެނީ މިލައާއި ދާ އަބަދުމެ ހަށިގަނޑުގައި އުފެދެމުން ދާނެއެވެ. އެ އެއްޗެހި ސާފުކުރަން ޖެހޭނެއެވެ.

ހަމަ މިފަދައިން އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތުގައި ވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ފާފަތަކުގެ ހިރަފުސް އިތުރުވަމުން ދާނެއެވެ. އެހެނީ އެއްވެސް މީހަކީ ފުރިހަމަ މީހެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންނަކީ މަލާއިކަތުންނެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ޚަލްޤު ކުރައްވާފައިވަނީ އިޚްތިޔާރު ކުރުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތާއި އެކީގައެވެ. މި ޤާބިލިއްޔަތާއި އެކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކުށްކުރެވޭނެއެވެ.

ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވި ގޮތުގައި ހުރިހާ އާދަމުގެ ދަރިން ކުށްކުރާނެއެވެ. އެހެނަސް އޭގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅީ ތައުބާވާ މީހުންނެވެ.

ތައުބާއަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ތައުބާއަކީ އެ ‘ފެންވެރުމެވެ.’ އެއީ ސާފުކުރުމެވެ. ޞިއްޙަތު ރަނގަޅު އިންސާނަކަށްވުމަށްޓަކައި، ތިބާ އާދަކޮށް ފެންވަރަން ޖެހޭނެއެވެ. އެހެންނޫންތޯއެވެ؟ ފެންނުވަރާ މީހުންގެ ގައިން ހަމައެކަނި ނުބައި ވަސް ދުވާނީއެއް ނޫނެވެ. އެމީހަކު އެކި ބަލިތައް ވެސް ޖެހެން ފަށާނެއެވެ. އެމީހަކު ބަލިވާން ފަށާނެއެވެ. މާޒީގައި މީހުން ފެންނުވަރާ އުޅުނު ޒަމާނެއް އައެވެ. އެ ޒަމާނުގައި ވަރަށް ގިނަ ބަލިތައް ފެތުރުނެވެ.

އަޅުގަނޑުމެން އާދަކޮށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަށިގަނޑު ސާފުކުރާ ފަދައިން އާދަކޮށް ހިތް ވެސް ސާފު ކުރަން ވާނެއެވެ. ހިތާއިމެދު އަޅާލުމުގެ ތެރޭގައި ހިތް ސާފުކުރުން ވެސް ހިމެނެއެވެ. ހިތް ސާފު ކުރުމަކީ އިސްތިޣްފާރު ކުރުމެވެ. ތައުބާވުމެވެ. ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް އެނބުރުމެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ހެޔޮ ނިޔަތްތައް އާ ކުރުމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ކުރާ ރަނގަޅު މަސައްކަތްތަކުގެ މަޤްޞަދު ސީދާ ކުރުމެވެ. ހިތް ސާފުކޮށް އޮމާންކުރުމަކީ މިއީއެވެ. ސާފު ކުރަނީ އިންސާނަކަށްވުމުގެ މިލައިންނެވެ. އެހެނީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފާފަ ކުރެވޭނެއެވެ.

ޚުލާސާއެއްގެ ގޮތުން، ހިތާއިމެދު އަޅާލެވެން ވާނެއެވެ. ހިތަށް ‘އޮކްސިޖަން’ ލިބެންވާނެއެވެ. ﷲ ހަނދުމަކޮށްގެންނެވެ. އަޅުގަނޑު ކިޔައިދިން ޒިކުރު ޗެލެންޖުންނެވެ. ނަމާދާއި، ޒިކުރާއި، ޤުރުއާނުންނެވެ. ސީރަތާއި ޙަދީޘާއި ތަފްސީރު ލައިގެންނެވެ. މިއީ ހިތަށް ‘ކާނާ’ ދިނުމަށެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ހިތް ސާފުވެސް ކުރަންޖެހޭނެއެވެ. އާދަކޮށް ކުރެވޭ އިސްތިޣްފާރުންނެވެ. ތައުބާއިންނެވެ. އަދި ހިތް ރައްކާތެރިކުރަން ވެސްވާނެއެވެ. ހިތް ރައްކާތެރި ކުރުމަށްޓަކައި ލޯ ރައްކާތެރިކޮށް، ކަންފަތް ރައްކާތެރިކޮށް، ދޫ ރައްކާތެރި ކުރަންޖެހެއެވެ. އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ މާޙައުލަކީ ވެސް ‘ރައްކާތެރި’ މާޙައުލަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ހަދަންވާނެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މާޙައުލަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތުގެ ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު، އަދި ސާފު މާޙައުލެއްކަން ޔަޤީންކުރަން ވާނެއެވެ. ހިތުގެ ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު ނޫން މާޙައުލުތަކުން އަޅުގަނޑުމެން ދުރުވާން ވާނެއެވެ.

ނުނިމޭ