ބަދަލުވާ ޙަޔާތް (އަށްވަނަ ބައި): ހިތުގެ މަޤްޞަދު
މި ސިލްސިލާގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ގިނައިން ހިތުގެ ވާހަކަ ދައްކައިފީމުއެވެ. މިއަދު އަޅުގަނޑު ކިޔައިދޭނީ ހިތުގެ މަޤްޞަދަކީ ކޮބައިކަމެވެ. ﷲ އާއި ރަސޫލާ ﷺ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އުނގަންނައިދެއްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ.
ވަރަށް ފުން ޙަދީޘެއްގައި ރަސޫލާ ﷺ މި މަޤްޞަދު ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. ހިތަކީ ހަށިގަނޑުގެ ވެރިޔާ ކަމަށް އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އަބަދު އަމިއްލަ ސިކުނޑި ތެރޭގައި އުޅޭ މީހުން ބުނެފާނެއެވެ. ނޫނެކެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ވެރިޔަކީ ސިކުނޑިއެވެ. އެހެނަސް މިއީ ޙަޤީޤަތެއް ނޫނެވެ. ސިކުނޑިއަކީ ހިތުގެ އަޅެކެވެ. ތިބާއަށް މިކަން ޤަބޫލުކުރަން ދަތިވެދާނެއެވެ. އެހެނަސް ޙަޤީޤަތަކީ މިއީއެވެ. ސިކުނޑި ހިތުގެ އަޅަކަށް ވެދެއެވެ.
އޭގެ މާނަ ކިޔަދިނުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު އެހެން ޙަދީޘެއް ޙިއްސާކޮށްލާނަމެވެ. އަޅުގަނޑު ކުޑައިރު މި ޙަދީޘްގެ އެކި ބައިތައް އިވިފައިވީ ވަކި ވަކިންނެވެ. އެ ހުރިހާ ބައަކީ އެއް ޙަދީޘެއްގެ ބައިތަކެއްކަން އެނގުނު ދުވަހު އަޅުގަނޑު ވަރަށް ޙައިރާންވިއެވެ. ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ޙަލާލު ކަންތައްތައް ސާފުވެ ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ. ޙަރާމް ކަންތައްތައް ސާފުވެ ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ. ޙަލާލާއި ޙަރާމާއި ދެމެދުގައި ވެސް ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތައްތަކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންވީ ބަކަރި ބަލަހައްޓާ މީހަކު ފަދައިން އެ ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތައްތަކުން ދުރުހެލިވުމަށެވެ.
ބަކަރި ބަލަހައްޓާ މީހަކު އޭނާގެ ބަކަރިތައް ބަހައްޓަން ބޭނުންވާނީ ވަކި ސަރަޙައްދެއްގައެވެ. އެ ސަރަޙައްދަށް އެ މީހާ ބަކަރިތައް ނުފޮނުވައިވޭތޯ ޔަޤީން ކުރާނެއެވެ.
އެހެންކަމުން ރަސޫލާ ﷺ މި ޙަދީޘް ކުރައްވަނީ އެ ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތަކުން އަޅުގަނޑުމެން ދުރުހެލިވެއްޖެނަމަ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙަރާމް ކަންތަކުން އަމިއްލަ ނަފްސުތައް ރައްކާތެރި ކުރެވިދާނެ ކަމަށެވެ.
ޢާއްމު ގޮތެއްގައި މި ޙަދީޘްގެ ވާހަކަ ދެކެވޭއިރު، ޙަދީޘް މިހާ ހިސާބުން ނިންމައިލެވެއެވެ. ޙަލާލު ކަންތަކާއި ޙަރާމް ކަންތަކާއި ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތައް ވާ ކަމަށް ސިފަކުރެވޭ ހިސާބަށެވެ. އަދި ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތަކުން ދުރުހެލިވުމަށް ނަސޭޙަތްތެރިވެވޭ ހިސާބަށެވެ.
އަޅުގަނޑު ޙައިރާންވެގެން ދިޔައީ މި ޙަދީޘް އަދި އިތުރަށް ކުރިއަށް ދާކަން އެނގުމުންނެވެ. ރަސޫލާ ﷺ އޭގެ އިތުރަށް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ހަށިގަނޑުގައި ހަމަކަށަވަރުން ވެސް މަސްކޮޅެއް ވެއެވެ. އެ މަސްކޮޅު އިޞްލާޙުވެއްޖެނަމަ މުޅި ހަށިގަނޑު އިޞްލާޙުވެގެންދެއެވެ. އެ މަސްކޮޅު ފަސާދަވެއްޖެނަމަ މުޅި ހަށިގަނޑު ފަސާދަވެގެންދެއެވެ. އެ މަސްކޮޅަކީ ހިތެވެ.
މި ޙަދީޘުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދަސްވަނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ ފުރަތަމަ ކަމަކަށް، ރަސޫލާ ﷺ މި ޙަދީޘް ފެއްޓެވީ ޤަވާޢިދުތަކުންނެވެ. ޙަރަމާއި ޙަލާލާއި ޝައްކު އުފެދޭ ކަންތަކާއި ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ކުރަންވީ ކަންތަކާއި ނުކުރަންވީ ކަންތަކާއި ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަލަޤާތަކާއި، ސްކޫލްތަކާއި ކުދިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި ވެސް ޤަވާޢިދުތަކުގެ ވާހަކައިން އަޅުގަނޑުމެން ވާހަކަ ނިންމާލަމުއެވެ. ވާހަކަ ފަށަނީ ވެސް އަދި ނިންމަނީ ވެސް ޙަރާމްއާއި ޙަލާލުގެ ވާހަކައިންނެވެ. އެންމެ ދެ ތިން އަހަރުގެ ކުދިންނަށް ވެސް ދީނާއި ބެހޭގޮތުން ގިނަފަހަރު އެންމެ ފުރަތަމަ އެނގޭ ބަހަކީ ޙަރާމްއެވެ. ޙަރާމްއަށް ވަރަށް ބޮޑު އަހަމިއްޔަތުކަމެއް ދެވިފައިވެއެވެ. އެހެން ކަންތައް ނޭނގުނަސް ޙަރާމް ކިޔަން އެކުދިންނަށް އެނގެއެވެ.
އެހެންކަމުން ޤަވާޢިދުތަކަށް އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ދެމުއެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ޙަރާމް ކަންތައްތަކަށެވެ. އެހެންކަމުން މީގައިވާ މައިގަނޑު ފިލާވަޅަކީ، “މި ޤަވާޢިދުތަކަށް އުޅޭށެވެ!” މިއެވެ. މިގޮތަށް ހެދުމުގައި އަޅުގަނޑުމެން އިސްލާމްދީން ވަރަށް ކުޑަ ކޮށްފީމުއެވެ. އިސްލާމްދީނަކީ ހަމައެކަނި ކުރަންވީ ކަންތަކާއި ނުކުރަންވީ ކަންތަކުގެ ލިސްޓަކަށް ހަދައިފީމުއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދީން ކިޔަވައި ދެވެނީ މިހެންނެވެ. މިއީ ޙަރާމް ކަމެކެވެ. އެކަން ކޮށްފިނަމަ ދާނީ ނަރަކައަށެވެ. އެހެންކަމުން އެކަން ނުކުރާށެވެ. ވާހަކަ އެ ނިމުނީއެވެ.
ނިކަން ޚިޔާލަށް ގެންނާށެވެ. ކުއްޖަކު ގޯސްކަމެއް ކުރާއިރަށް އެ ކުއްޖާގާތު ބުނެވެއެވެ. އެކަން ނުކުރާށެވެ. އެހެންނޫނީ ފުލުހުން އައިސް ތި ކުއްޖާ ޖަލަށް ލާފާނެއެވެ. އަބަދުހެން މިފަދައިން އިންޒާރު ދެވޭ ކުއްޖަކު ބޮޑުވާއިރު ފުލުހުންނާއިމެދު ދެކޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެ ކުދިން ފުލުހުންނާއި އެއްވެސް ގާތް ގުޅުމެއް ބާއްވަން ބޭނުންވާނެ ހެއްޔެވެ؟ އެހެންނޫނީ އެ ވާނީ ފުލުހުންނާއި ދުރުން އުޅެން ބޭނުންވާ ދިރިއުޅުމަކަށް ހެއްޔެވެ؟
ތިބާއަށް އެބަ ފަހުމްވޭ ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެން ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި ކަންކުރެވިފައިވަނީ މިކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. މުދައްރިސުންނާއި ބެލެނިވެރިންގެ ވެސް ފަރާތުންނެވެ. ކުދިންނަށް އަބަދުހެން ދަސްކޮށްދެވިގެން ދިޔައީ ހަމައެކަނި ﷲ އަށް ބިރުވެތިވުމަށެވެ. އިސްލާމްދީނަކީ ހަމައެކަނި ޤަވާޢިދުތައް ކަމެވެ. އެ ޤަވާޢިދުތަކާއި އެއްގޮތަށް އުޅޭހާ ހިނދަކު މީހަކު ރަނގަޅުކަމެވެ. އެހެނަސް އޭގެއިން ޤަވާޢިދަކާއި ޚިލާފު ވާއިރަށް ނަރަކައަށް ދާނެ ކަމެވެ.
މިއީ ބޮޑު މަންޒަރު ގެއްލޭ ފަދަ ސިފަކުރުމެކެވެ. ޤަވާޢިދުތަކަކީ ހަމަ ޔަޤީނުންވެސް ދީނުގެ ބައެކެވެ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޤަވާޢިދުތައް ދެއްވީ އަޅުގަނޑުމެން ރައްކާތެރި ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އެހެނަސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިވަނީ ބޮޑު މަންޒަރު ގެއްލިފައެވެ.
އެ ބޮޑު މަންޒަރަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ރަސޫލާ ﷺ އެ ޙަދީޘް ފެއްޓެވީ ޤަވާޢިދުތަކުގެ ވާހަކައިންނެވެ. އެހެނަސް އެއަށްފަހު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވީ ކީކޭ ހެއްޔެވެ؟ ހަށިގަނޑުގައި މަސްކޮޅެއް ވެއެވެ. ހިތް އިޞްލާޙު ކޮށްފިނަމަ މުޅި ހަށިގަނޑު އިޞްލާޙުވެގެންދާނެ ކަމެވެ.
އެހެންކަމުން ރަސޫލާ ﷺ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ދަސްކޮށްދެއްވަނީ އެ ޤަވާޢިދުތަކަށް އުޅެވޭނެ ފަހި މަގެވެ. ބޭރުފުށުން ޤަވާޢިދުތައް ކިޔައިދީ، އެ ޤަވާޢިދުތަކަށް އުޅެން މަޖުބޫރު ކުރުވުމުގެ ބަދަލުގައި، އެކަލޭގެފާނު މި ދަސްކޮށްދެއްވަނީ، މި ޤަވާއިދުތަކަށް އުޅެން ހިތް ޖެހޭނެ ގޮތެވެ. ތަފާތު އެބަ ފެނޭތޯއެވެ؟
ބޭރުފުށުން ޤަވާޢިދުތަކަށް އުޅެން މަޖުބޫރުކޮށްފިނަމަ ގިނަފަހަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެނިގެން ދާނީ އުރެދުމެވެ. މިއީ ޢާއިޝާ ރަޟިޔަ ﷲ ޢަންހާ ޔަޤީންކޮށްދެއްވި ކަމެކެވެ.
ޞައްޙަ ޙަދީޘެއްގައި އެކަމަނާގެ އަރިހުން ރިވާވެފައިވެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވުނު އާޔަތްތަކަކީ ރާ ނުބުއިމަށް އަމުރުކުރެވޭ އާޔަތްތަކަށް ވި ނަމަ މީހުން ބުނީހެވެ. ތިމަންމެން ދުވަހަކުވެސް ރާ ބުއިން ދުލެއް ނުކުރާނަމެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވުނު އާޔަތްތަކަކީ ޒިނޭ ނުކުރުމަށް އަމުރުކުރެވޭ އާޔަތްތަކަށްވި ނަމަ މީހުން ބުނީހެވެ. ތިމަންމެން ދުވަހަކުވެސް ޒިނޭކުރުން ދުލެއް ނުކުރާނަމެވެ.
ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވުނު ވަގުތުތަކާއިމެދު ތިބާ ހޯދައި ބަލައިފިނަމަ، އެންމެ ކުރިން ބާވައިލެއްވުނު އާޔަތްތަކަކީ ޤަވާޢިދުތަކާއި ގުޅޭ އާޔަތްތަކެއް ނޫންކަން އެނގިގެންދާނެއެވެ. ސުބްޙާނަ ﷲ! ﷲ އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވީ ޤަވާޢިދުތަކެއް ނޫނެވެ. އެކަލާނގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވީ އެކަލާނގެއާއިމެދު ހިތުގައި އުއްމީދާއި ބިރުވެރިކަމާއި ލޯބި އުފައްދައިދޭ އާޔަތްތަކެވެ. ތަޤްވާވެރިކަން އާލާވާ އާޔަތްތަކެވެ.
ތަޤްވާއަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ތަޤްވާ ޢާއްމުގޮތެއްގައި މާނަ ކުރެވެނީ ﷲ އަށް ބިރުވެތިވުމަށެވެ. އެހެނަސް އެއީ އެއަށްވުރެ ފުން މާނައެއް އެކުލެވޭ ބަހެކެވެ. ތަޤްވާއަކީ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ނުރުއްސެވުމުން ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމެވެ. ﷲ އަށްޓަކައި ހިތުގައި ލޯތްބެއް ނުވާނަމަ، މި ތަޤްވާ ހިތުގައި އަށަގަންނާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ތިބާއާއި މެދު ދެކެވޮޑިގެންވާ ގޮތާއިމެދު ތިބާ އަޅާވެސް ނުލާ ކަމަށްވާނަމަ ތަޤްވާވެރިކަން ލިބިގަންނާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެކަލާނގެއާއި ގުޅުމެއް ނެތްނަމަ ތަޤްވާވެރިއަކަށްވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟
ތިބާ މުޅި ދުނިޔެއިން އެންމެ ލޯބިވާ މީހާއާއިމެދު ވިސްނާށެވެ. ތިބާ މިވަގުތު މީހަކާއިމެދު ވިސްނާނަމުއެވެ. އެއީ ތިބާގެ މަންމައެވެ. ނޫނީ ފިރިމީހާއެވެ. ނޫނީ އަނބިމީހާއެވެ. ނޫނީ އެހެންވެސް މީހެކެވެ.
އެމީހަކު ތިބާއާއިމެދު ނުރުހުންވާ ތަން ޚިޔާލަށް ގެންނާށެވެ. އެމީހަކު ތިބާއަށް އިންޒާރެއް ދެނީއެއް ނޫނެވެ. ތިބާ ބޮޑު އަލިފާންގަނޑަކަށް ލާނެ ކަމަށް ބުނަނީއެއް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެމީހަކު ކޮންމެވެސް ކަމަކާއިމެދު ތިބާއަށް ނުރުހުންވީއެވެ.
އެމީހަކު ތިބާގާތު ބުނީއެވެ. އަހަރެން ތިބާއަށް ނުރުހުންވެއްޖެއެވެ. ތިބާއާއި ގުޅުމެއް ބާއްވާކަށް ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. އަހަރެން ދެން ތިބާއާއި ވާހަކައެއް ނުދައްކާނަމެވެ.
މިގޮތަށް ކަން ހިނގައިފިނަމަ އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިޙްސާސް ކުރެވޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ހިތުގައި ފުން ބިރުވެރިކަމެއް އުފެދިގެން ދެއެވެ. އަދި ހާސްކަމެއް އުފެދިގެން ދެއެވެ. އެއީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟
އެމީހަކު ތިބާއަށް ވަކި ނުރައްކާތެރި އިންޒާރެއް ދެނީއެއް ނޫނެވެ. އަލިފާންގަނޑަކަށް ލާނަމޭ ބުނަނީ އެއް ނޫނެވެ. އެހެނަސް ތިބާ ބިރުގަންނަ ހަމައެކަނި ސަބަބަކީ އެމީހަކު ތިބާއަށް ނުރުހުންވުމެވެ.
އެހެންކަމުން ތިބާގެ ހިތުގައި ﷲ އަށްޓަކައި ފުން ލޯތްބެއްވާނަމަ، ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއާއި ގާތް ގުޅުމެއްވާނަމަ، ތިބާގެ އެންމެ ބޮޑު ބިރަކަށް ވާނީ އެކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގެންނުވާފަދަ ކަމެއް ކުރުމެވެ.
ރަސޫލާ ﷺ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މި ދަސްކޮށްދެއްވަނީ މި ޙަޤީޤަތެވެ. ތިބާގެ ހިތް އިޞްލާޙުކޮށްފިނަމަ، ހިތުގެ އެންމެ މުހިއްމު މަޤާމު ﷲ އަށް ދެވިފައިވާނަމަ، ތިބާގެ ޢަމަލުތައް ވެސް އިޞްލާޙުވެގެންދާނެއެވެ. އަދި ކިޔަމަންތެރިވާން ފަސޭހަވެގެންދާނެއެވެ.
ﷲ ގެ ވަޙީގެ ތަރުތީބަކީ މިއީއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދަސްކޮށްދެވުނީ ﷲ އާއި ގާތް ގުޅުމެއް ބޭއްވުމަށެވެ. ﷲ ދެކެ ލޯބިވުމަށެވެ. ޤަވާޢިދުތައް އައީ އެއަށްފަހުއެވެ. ޙަރާމް އާއި ޙަލާލް ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަ އައީ އެއަށްފަހުއެވެ. އެ ކަންތަކުގެ ވާހަކަ ބާވައިލެއްވުނު އިރު ޞަޙާބީންގެ ހިތުގައި ﷲ އަށްޓަކައި ބަދަލެއްނުވާ ފަދަ ލޯތްބެއްވިއެވެ. އެ ޙާލަތުގައި ޤަވާޢިދުތަކުގެ ވާހަކަ އައުމުން ޞަޙާބީންގެ ޖަވާބަކަށްވީ ކީކޭތޯއެވެ. سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا އެވެ. އަޅަމެން އަޑުއަހައި އަޅަމެން ކިޔަމަންވަމެވެ.
އެއީ ކީއްވެކަން އެނގޭތޯއެވެ؟ ތިބާ މީހެއްދެކެ ލޯބިވާނަމަ އެމީހަކު ފުންމާށޭ ބުނެފިނަމަ ތިބާ އަހާނީ ކިހާ މައްޗަކަށްތޯއެވެ. ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ދެކެ ތިބާ ލޯބިވާނަމަ އެކަލާނގެ ކަމަކަށް އަމުރުކުރައްވައިފިނަމަ ތިބާ ބުނާނީ އަޅަމެން އަޑުއަހައި އަޅަމެން ކިޔަމަންވަމުއެވެ.
އިސްލާމްގެ އަސްލަކީ މިއީއެވެ. މުސްލިމަކަށްވުމުގެ މާނައަކީ މިއީއެވެ. މުސްލިމްއަކީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ މުސްލިމްއަކީ އަމުރަށް ކިޔަމަންވާ މީހެކެވެ. އިސްލާމްގެ ބަހުގެ މާނައަކީ އެއީއެވެ.
ﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފުރިހަމައަށް ކިޔަމަންވެވޭނެ ހަމައެކަނި ގޮތަކީ، އެކަލާނގެއަށްޓަކައި ހިތުގައި ލޯތްބެއް އޮވެގެންނެވެ. ހިތް އިޞްލާޙުވެއްޖެނަމަ މުޅި ހަށިގަނޑު އިޞްލާޙުވެގެންދެއެވެ.
ރަސޫލާ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވި ފަދައިން ހަށިގަނޑުގެ ވެރިއަކަށް ހިތް ވަނީ މިހެންވެއެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ވެރިއަކީ އަތާއި ފައި އެހެންނޫނީ ސިކުނޑިއެއް ނޫނެވެ. އެ ވެރިޔަކީ ހިތެވެ. ހިތުގެ ޞިއްޙަތު ރަނގަޅުވެއްޖެނަމަ ޢަމަލުތައް ވެސް ރަނގަޅުވާނެއެވެ. އެހެނަސް ހިތުގައި ބަލިމަޑުކަމެއްވާނަމަ، އެހެންނޫނީ ހިތް މަރުވެފައިވާނަމަ، ޢަމަލުތައް ވެސް ވާނީ އެ ހިތުގެ ޙާލަތާއި އެއްގޮތަށެވެ.
ހިތް ޠާހިރުކުރުން މުހިއްމުވަނީ މިހެންވެއެވެ. ހަށިގަނޑުގެ ދެން ހުރި ބައިތަކަށް ހިތް އަމުރުކުރާތީވެއެވެ. ކުރަންވީ ޢަމަލުތަކާއިމެދު ވެސް އަމުރުކުރާތީވެއެވެ. ސިކުނޑިއަށް ވެސް އަމުރުކުރާތީވެއެވެ. ސުބްޙާނަ ﷲ! ސިކުނޑިވެގެން ދަނީ ހިތް އެދޭ ކަންތައް ކުރަން ބޭނުންކުރާ އާލާތަކަށެވެ.
މިސާލެއް ދޭނަމެވެ. މީހަކަށް ވަރަށް ގިނަ ޢިލްމު ލިބިފައި ހުރެދާނެއެވެ. ދީނީ ޢިލްމުވިޔަސްމެއެވެ. އެމީހުންނަށް ގިނަ އާޔަތްތަކާއި ޙަދީޘްތައް އެނގެއެވެ. އެތައް ބައިވަރު ފަތުވާއެއް އެނގެއެވެ.
އެހެނަސް އެމީހެއްގެ ހިތުގައި ވަކި ޚިޔާލެއް އެބައޮތެވެ. މިސާލަކަށް ބައެއް މީހުންގެ ހިތުގެ ބާރުގެ ލޯބި އަށަގަނެއެވެ. އެހެންކަމަށް ވެއްޖެނަމަ އެ މީހަކު ޢިލްމު ބޭނުން ކުރާނީ ކޮންކަމަކަށް ހެއްޔެވެ؟ އެ ޢިލްމު ވެގެން ދާނީ ބާރު ހޯދުމަށް ބޭނުންކުރާ ހަތިޔާރަކަށެވެ.
އެބަ ދޭހަކުރެވޭތޯއެވެ؟ ހިތުގައި ބަލިމަޑުކަމެއްވާނަމަ، މިސާލަކަށް ބާރުގެ ލޯބީގެ ބަލިމަޑުކަން ވާނަމަ، އެ މީހަކު ސިކުނޑި ބޭނުންކުރާނީ، ޢިލްމު ބޭނުންކުރާނީ، އިތުރަށް ބާރު ލިބިގަތުމަށެވެ. އެ ޙަދީޘާއި އާޔަތްތައް ބޭނުންކުރެވޭނީ މީހުން އެމީހެއްގެ އަތްދަށަށް ގެނައުމަށެވެ. އެހެން މީހުން އެމީހަކަށްވުރެ ދަށްކުރުމަށެވެ. އެމީހުން އަމިއްލައަށް މަތީ ދަރަޖައެއްގައި ތިބެވޭނެ ފަދައަކުންނެވެ.
މިފަދަ ކަންތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަރަށް ގިނައިން ފެނެއެވެ. އަންހެނުންނާއިމެދު ވަރަށް ގިނައިން މިފަދައިން ކަން ކުރެވޭ ކަމީ ދެރަ ޙަޤީޤަތެކެވެ. ހުރިހާ ފިރިހެނުން ނޫނަސް ބައެއް ފިރިހެނުން ބޭނުންވަނީ އަންހެނުންގެ މައްޗަށް އަތްގަދަ ކުރާށެވެ. އެހެންކަމުން އެމީހުންނަށް ލިބިފައިވާ ޢިލްމު ބޭނުންކުރާނީ އެމީހުންނަށް ބާރު ލިބޭ ފަދައަކުންނެވެ. މިއީ ޢިލްމުގެ ބޭނުން ހިފުމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ޢިލްމުގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާ ނެގުމެވެ. ހަމައެކަނި އެމީހަކު ބޭނުންވާ ޙަދީޘްތަކާއި އާޔަތްތައް ނަގައި އެ އެއްޗެހީގެ މާނައަށް ބަދަލު ގެނެސް، އެ ޙަދީޘާއި އާޔަތުގެ ފަހަތުގައިވާ ސަބަބުތައް ކިޔައިނުދީ އެމީހުން އުޅެއެވެ. އެމީހުން ބޭނުންވާ އާޔަތްތަކާއި ޙަދީޘްތައް ކިޔައިދިނުމަށްފަހު އެކަމަކާއި ބެހޭގޮތުން ދެން ހުރި ދަލީލުތައް ކިޔައެއްނުދެއެވެ.
މިހެންވަނީ އެމީހުންގެ ހިތުގައި ވާ ބާރުގެ ލޯބީގެ ސަބަބުންނެވެ. އެމީހެއްގެ ހިތް ބުނަނީ އޭނަ ބާރުގައި ވާން ބޭނުންވާ ކަމަށެވެ. އޭނަގެ އަތް ދަށަށް އެހެން މީހަކު ގެންނަން ބޭނުންވާ ކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން އޭނަގެ ސިކުނޑިއާއި ޢިލްމު ބޭނުންކުރަނީ އެ މަޤްޞަދަށްޓަކައެވެ. މިއީ ހިތުގައިވާ ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.
އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މަރު ދުވަހާއި ޖެހެންދެން ވެސް ހިތް ޠާހިރުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރުން ވަރަށް މުހިއްމެވެ. އެހެނީ ހިތަކީ ހަށިގަނޑުގެ ވެރި ފަރާތެވެ. އެހެން ޙަދީޘެއްގައި ރަސޫލާ ﷺ ސިފަ ކުރައްވާފައިވާ ގޮތުން ހިތަކީ ތަޤްވާވެރިކަން ވެސް ވާތަނެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ތަޤްވާއާއި ބެހޭގޮތުން ކުރިން ވެސް ވާހަކަ ދައްކައިފީމުއެވެ. އެއީ ﷲ ތިބާ ބައްލަވާ ވޮޑިގެންވާކަން ހަނދާނުގައި ބެހެއްޓުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގެންނުވާ ފަދަ ކަމެއް ކުރުމަށް ބިރުވެތިވުމެވެ.
ރަސޫލާ ﷺ ހިތަށް ޢިޝާރާތް ކުރައްވައި ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ތަޤްވާ ވަނީ މިތަނުގައެވެ. ﷲ ރުހިވޮޑިގެންނުވާ ކަންތަކަށް އަރައިގަތުމުން އަޅުގަނޑުމެން ރައްކާތެރިކުރާނީ ތަޤްވާއެވެ. އަދި ތެދުމަގުގައި އަޅުގަނޑުމެން ދެމި ތިބޭނީ ވެސް ތަޤްވާއާއި އެކީގައެވެ.
ތަޤްވާއަކީ ކަށިތަކުގެ ތެރެއިން ހިނގުން ކަމަށްވެސް ބުނެވެއެވެ. ކަށިތަކުގެ ތެރެއިން ތިބާ ހިނގާފައި ދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ނިކަން ފަރުވާތެރިކަމާއި އެކީގައެވެ. އެ ކަށިތަކުގައި ތިބާގެ ހެދުން އަޅައިގެންފާނެތީވެއެވެ.
ތަޤްވާގެ މިސާލަކީ މިއީއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ދިރިއުޅެން ވާނީ ނިކަން ފަރުވާތެރިކަމާއިއެކީގައެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ފަރުވާތެރިވަނީ ﷲ ރުހިވޮޑިގެންނުވާ ފަދަ ކަމަކަށް އަރައގަނެވިދާނެތީވެއެވެ.
ނުނިމޭ
